तत्सम और तद्भव शब्द

SHARE:

तत्सम और तद्भव शब्द tatsam and tadbhav words examples tatsam tadbhav shabd list tadbhav shabd meaning in hindi tatsam examples in hindi deshaj shabd in hindi tatsam meaning in english chana ka tatsam roop jamun ka tatsam

तत्सम और तद्भव शब्द
Tatsam Tadbhav Shabd


संस्कृत के कुछ शब्द ऐसे होते हैं जो हिंदी में भी बिना परिवर्तन के प्रयुक्त होते हैं . उन शब्दों को तत्सम शब्द कहते हैं .तद्भव शब्द वे शब्द हैं जिनमे थोडा सा परिवर्तन करके हिंदी में प्रयुक्त किया जाता हैं . 

तत्सम  तद्भव 

अग्नि - आग
अंध - अँधा
अमृत - अमी
अर्ध - आधा
अष्ट - आठ
अश्रु - आँसू
अक्षि - आँख
अज्ञानी - अनजान
आम्र - आम
आद्रक- अदरक
आश्चर्य - अचरज
आच्शारी - आसरा
आशिष - आशीष
ओष्ठ - ओठ
इक्षु - ईख
उलूक- उल्लू
उष्ट्र - ऊँट
एकादश - ग्यारह
कच्छप - कछुआ
कटु - कड़वा
कंदुक - गेंद
कपाट - किवाड़
कपर्दिका - कौड़ी
कर्ण - कान
कर्पूर - कपूर
कार्य - काज
काष्ठ - काठ
कुपुत्र - कपूत
कुब्ज - कुबड़ा
कुम्भकार - कुम्हार
कुमार - कुँवर
कुष्ठ - कोढ़
कूप - कुँवा
कोकिल - कोयल
कोटि - करोड़
गर्जन - गरज
गर्दभ - गधा
ग्रंथि - गाँठ
ग्राम - गाँव
गोधूम - गेंहू
गौर -गोरा
गृध - गीध
गृह - घर
घटिका - घड़ी
घृत - घी
चंचु - चोंच
चतुर्थ - चौथा
चंद्र - चाँद
चर्मकार - चमार
चित्रकार - चितेरा
चैत्र - चैत
चौर - चोर
छिद्र - छेद
ज्येष्ठ - जेठ
जिह्वा - जीभ
ताम्र - ताँबा
तैल - तेल
त्वरित - तुरंत
दंड - डंडा
दधि - दही
दन्त - दांत
द्वादश - बारह
द्विगुण - दुगुना
दुग्ध - दूध
धैर्य - धीरज
धूम - धुवाँ
नग्न - नंगा
नक्षत्र - नखत
ननंदृपति - नंदोई
नव - नया
नवती - नब्बे
अन्यपरश्व - नरसों
नस्या - नस
नखहरण - नहना
न हि - नहीं
नापित - नाई
लंघन - लांघना
नक्र - नाक
नस्ता - नाथ
निर्गलन - निगलना
नारिकेल - नारियल
नवनवती - निन्नान्वें
नीचें: - नीचे
निष्ठुर - निठुर
निर्दर - निडर
निर्वहण - निभाना
निघाती- निहाई
नीच्य - नीचा
निम्बक - नीबू
निम्ब - नीम
निमंत्रण - नेवता
नियम - नेम
नकुल - नेवला
नयन - नैन
ज्ञातिगृह - नैहर
लुंचन - नोचना
स्नेह - नेह
नयन - नैन
निद्रा - नींद
निष्ठुर - निठुर
पद - पैर
पश्चाताप - पछतावा
पक्ष - पंख
प्रकट - प्रगट
प्रतिवासी - पडोसी
प्रस्तर - पत्थर
प्रहरी - पहरी
प्रतिवेशी - पडोसी
पठ - पढ़
पिस्थिका - पीठी
पत्र- पत्ता
प्रस्तर - पत्थर
पन्यशालिक - पंसारी
उपरि - पर
परिकूट- परकोटा
प्रतिच्छाया - परछाई
प्रणाल - परनाला
परपौत्र - परपोता
पर्पौत्री - परपोती
परमार्थ - परमारथ
स्पर्श - परस
परीक्षा -परिच्छा
परश्व - परसों
पर्पट- पराठा
पर्यक - पलंग
पटल - पलड़ा
पल्लव - पल्ला
स्वेद - पसीना
प्रत्यभिज्ञान - पहचान
परिधान - पहनना
प्रहर - पहर
प्रथिल - पहला
प्रहरी - पहरूवा
पञ्च - पाँच
पिप्पल - पीपल।
पृष्ठ - पीठ
पाद - पाँव
पितृ - पिता
पीत - पीला
पुत्र - पूत
पुराण - पुराना
पौत्र - पोता
फाल्गुन - फागुन
बधिर - बहरा
बालुका - बालू
बिन्दू - बूँद
भक्त - भगत
भल्लूक - भालू
भिक्षा - भीख
मयूर - मोर
मंडप - मंडुवा
मक्षिका - मक्खी
मत्सर - मच्छर
मत्स्य - मछली
मजिष्ठ - मजीठ
मृत्तिका - मिट्टी
मंडन - मढ़ना
मंत्र्कारी - मदारी
शमशान - मसान
मुषल - मूसल
मुख - मुंह
मृत - मुआ
मुख्य - मुखिया
मह्रम - मुझे
मुष्टि - मुट्ठी
मुदग - मूंग
श्मश्रु - मूंछ
मुंड - मूंड
मस्तक - माथा
मृत्यु - मौत
मार्ग - मग
मिष्ठ - मीठा
मित्र - मीत
मुख - मुँह
मुष्टि - मुट्ठी
मूल्य - मोल
मूषक - मूस
मेघ - मेह
यमुना - जमुना
यम - जम
यंत्र - जंत्र
एष - यह
एवम - यों
अत्र - यहाँ
यज्ञोपवीत - जनेऊ
यजमान - जजमान
रक्षण - रखना .
रक्तिका - रत्ती .
रश्मि - रस्सी .
अरघट्ट - रहट.
क्षार - राख .
रक्षासूत - राखी .
रात्रि - रात .
रुदन - रोना
ऋक्ष - रीछ
राशि - रास
अरिष्ठ - रीठा
रिक्त - रीता
ईर्ष्या - रीस
रुक्ष - रुखा
रुष्ट - रूठा
रजनी - रैन
रोम - रोंवा
राक्षस - राकस
राष्ट्र - राज्य
रक्तिका - रत्ती
रात्रि - रात
राशि - रास
रक्षा - राखी
लज्जा - लाज
लौह - लोहा
लम्बक - लम्बा
लीष्ट - लोढ़ा
वेदना - बेदना
वन - बन
वर्तिका - बत्ती
यव - जौ
योगी - जोगी
यूथ - जत्था
युवा - जवान
योवन - जोबन
युवा - जवान
राजपुत्र - राजपूत
राज्ञी - रानी
रज्जू - रस्सी
रिक्त - रीता
लौहकार - लुहार
लवंग - लौंग
लवण - नमक
लोमश - लोमड़ी
विवाह - बारात
वरयात्रा - बारात
बिग्रह - बिगाड़
झटिति - झट .
निर्झर - झरना .
जीर्ण - झीना .
जुष्ट - झूठा .
टंकशाला - टंकशाला.
त्रुतयते- टूटना .
टिटटिभी - टिटिहरी .
शीत - ठंडा .
स्थान - ठांव .
दंश - डंक .
दर - डर.
दंशन - डसना.
दंड - ठंडा .
डाकिनी - डाइन.
दंष्ट्रा - डाह .
दाह - डाह .
विस्टा - बीट
विद्युत् - बिजली
वत्स - बच्चा
व्याघ्र - बाघ
वंश - बांस
वक् - बगुला
वृच्शिक - बिच्छु
वर्धकिन - बढ़ई
वारिद - बादल
वातुलक - बावला
विल्ब - बेल
व्यथा - विधा
वधु - बहू
वट - बरगद
वाणिक - बनिया
वृद्ध - बुढा
वानर - बन्दर
वास्प - भाप
वर्ष - बरस
व्याख्यान - बखान
वार्ता - बात
वाराणसी - बनारस
विग्रह - बीघा
वेश - भेस
शकुन - सगुन
शालाकिका - सलाई
शत - सौ
शत - सौ
शिक्षा - सीख
श्रावण - सावन
श्रृंगार - सिन्गार
श्वास - साँस
शूकर - सूअर
शप्तशती - सतसई
राजा - राय
रात्रि - रात
रोदन - रोना
लज्जा - लाज
लवंग - लौंग
लक्ष - लाख
लोक - लोग
लौहकार - लोहार
वट - बड़
वत्स - बच्चा
वधू - बहू
व्याध - बाघ
वानर - बन्दर
वाष्प - भाप
शत - सौ
शत - सौ
शिक्षा - सीख
श्रावण - सावन
श्रृंगार - सिंगार
श्वास - साँस
शूकर - सूअर
शप्तशती - सतसई
श्यामल - साँवला
शाप - श्राप
शुन्ठिका - सोंठ
श्रृंगाल - सियार
श्रिंग - सींघ
पष्ट - छः
स्फटिक - फटकरी
परशु - फरुआ
पाशिका - फांसी
फाल्गुन - फागुन
स्फूर्ति - फुरती
स्फुटन - फूटना
फुल्ल - फुल्का
फुल्लन - फूलना
स्फोट - फोड़ा
परशु - फरसा
स्कंध - कन्धा
स्कंधभार - कहार
स्तम्भ - खम्भा
स्थानक - ठप्पा
साक्षी - साखी
सूर्य - सूरज
सूची - सूई
सर्सप - सरसों
हास्य - हँसी
हस्तिनी - हथनी
श्यालक - साला
श्वसुर - ससुर
शर्कर - शक्कर
शाक - साग
शुष्क - सूखा
शून्य - सूना
शीतल - सीतल
शुण्ड - सूंड
श्रद्धा - साध
स्फोटक - फूट
स्तन - थान
स्वामी - साईं
सज्जा - साज
संधि - सेंध
सूत्र - सूत
स्वप्न - सपना
संध्या - शाम
हस्ति - हाथी
होलिका - होली
हस्त - हाथ
हत्याकार - होली
ह्रदय - हिया
श्यालस - साला
शय्या - सेज
शर्करा - शक्कर
स्वसुर - ससुर
शाक - साग
शृंखला - साँकल
श्रृंगार - सिंगार
श्रृंगाल - सियार
श्रावण - सावन
शिर - सिर
शिला - सिल
शिक्षा - सीख
शीर्ष - सीस
श्रेष्ठी - सेठ
स्कंध - कन्धा
संध्या - साँझ
स्तन - थन
सप्त - सात
स्वर्ण - सोना
सूर्य - सूरज
सूत्र - सूत
सौभाग्य - सुहाग
हास्य - हँसी
अस्थि - हड्डी
हस्त - हथोड़ा
हरीतकी - हरड
हरित - हरा
लघुक - हल्का
हरिद्रा - हल्दी
हस्त - हाथ
हस्ती - हाथी
हारि - हार
हीरक - हीरा
अघ : स्थिति - हेठी
ह्रदय - हिया
हिल्लन - हिलना
हिंगू - हींग
ओष्ठ - होंठ
हट्ट - हाट
हितेच्छु - हितैषी
हस्त - हाथ
हस्ती - हाथी
हरिद्रा - हल्दी
हास्य - हँसी
क्षार - खार
क्षेत्र - खेत



Keywords -
तत्सम और तद्भव शब्द
tatsam and tadbhav words examples
tatsam tadbhav shabd list
tadbhav shabd meaning in hindi
tatsam examples in hindi
deshaj shabd in hindi
tatsam meaning in english
chana ka tatsam roop
jamun ka tatsam

COMMENTS

Leave a Reply: 85
  1. aap logo ne kafi achha prstut kiya he

    जवाब देंहटाएं
  2. महत्वपूर्ण तद्भव तत्सम शब्दों से परिचित कराने हेतु आपका कोटिश: धन्यवाद

    जवाब देंहटाएं
  3. Well done I want to complete my project and it helped me a lot

    जवाब देंहटाएं
  4. Barkha ka tatsam tadbhav kya hota hai.

    जवाब देंहटाएं
  5. आपका बहुत बहुत धन्यवाद। बहुत ही सहायक सूचना

    जवाब देंहटाएं
  6. Aisa kaon SA varn hai jiska keval tatsam banta hai tadbhav nahi

    जवाब देंहटाएं
  7. तत्सम और तद्भव शब्दों का अच्छा संकलन, पाठकों को काफी आसानी होगी इन शब्दों से कुछ नए सृजन करने के लिए । मेरा आपसे आग्रह है कि कृपया इसे और विस्तृत कीजिए अर्थात और शब्द सुझाइए ।
    सादर 🙏

    जवाब देंहटाएं
  8. भाइयो राजा एक तत्सम शब्द है इसका तद्भव शब्द क्या होगा

    जवाब देंहटाएं
  9. Isme bahut sare the par its very much
    Useful 😊👍🤔👏👏👏👏👏☝️

    जवाब देंहटाएं
  10. काम का तद्भव क्या है

    जवाब देंहटाएं
  11. गिरि का तद्भव शब्द क्या होता है

    जवाब देंहटाएं
  12. अमर और अनूप का तत्सम क्या होगा?

    जवाब देंहटाएं
  13. सितार का तत्सम शब्द क्या होगा?

    जवाब देंहटाएं
  14. शीतल is same in Hindi but you have written word that starts with स, please elaborate, as there are many more words which sounds impure in Hindi

    जवाब देंहटाएं
  15. हाथ का ततसम रूप कया है

    जवाब देंहटाएं
  16. thanks a lot. it helped me in my exam. i owe you 20 marks

    जवाब देंहटाएं
  17. देत तत्सम है या तद्भव ओर किसका ?

    जवाब देंहटाएं
आपकी मूल्यवान टिप्पणियाँ हमें उत्साह और सबल प्रदान करती हैं, आपके विचारों और मार्गदर्शन का सदैव स्वागत है !
टिप्पणी के सामान्य नियम -
१. अपनी टिप्पणी में सभ्य भाषा का प्रयोग करें .
२. किसी की भावनाओं को आहत करने वाली टिप्पणी न करें .
३. अपनी वास्तविक राय प्रकट करें .

You may also like this -

Loaded All Posts Not found any posts VIEW ALL Readmore Reply Cancel reply Delete By Home PAGES POSTS View All RECOMMENDED FOR YOU LABEL ARCHIVE SEARCH ALL POSTS Not found any post match with your request Back Home Sunday Monday Tuesday Wednesday Thursday Friday Saturday Sun Mon Tue Wed Thu Fri Sat January February March April May June July August September October November December Jan Feb Mar Apr May Jun Jul Aug Sep Oct Nov Dec just now 1 minute ago $$1$$ minutes ago 1 hour ago $$1$$ hours ago Yesterday $$1$$ days ago $$1$$ weeks ago more than 5 weeks ago Followers Follow THIS PREMIUM CONTENT IS LOCKED STEP 1: Share to a social network STEP 2: Click the link on your social network Copy All Code Select All Code All codes were copied to your clipboard Can not copy the codes / texts, please press [CTRL]+[C] (or CMD+C with Mac) to copy बिषय - तालिका